Bij een gedragsverslaving wordt het fijne gevoel veroorzaakt door twee dingen:
- De handeling die ze uitvoeren
- De verwachting en de opwinding die daarbij ontstaan.
Door het uitvoeren van de handeling (bijvoorbeeld gamen) komt dopamine vrij in de hersenen. Het beloningscentrum in de hersenen wordt dan indirect gestimuleerd. Bij inname van drugs wordt het beloningssysteem direct gestimuleerd doordat de verslavende stoffen doordringen in de hersenen. Mensen die gedragsverslaafd zijn, willen in veel gevallen afleiding zoeken van hun echte leven. Elke keer als zij de handeling verrichten komt dopamine vrij. Het fijne gevoel dat hierbij ontstaat, is verslavend.
Doordat er regelmatig dopamine vrijkomt is het verslavende proces vergelijkbaar met een drugsverslaving. Omdat de werking van een gedragsverslaving (en de betrokkenheid van de hersenen) nog niet erg lang bekend is, zijn sommige gedragsverslavingen nog niet erkend als een ziekte. Mensen die gedragsverslaafd zijn, hebben een vergelijkbare drang tot herhaling, verlies van controle, en tolerantie als drugsverslaafden.
Een gedragsverslaving kan zowel lichamelijke als sociale en financiële gevolgen hebben. Bij een gameverslaving kan de verslaafde last krijgen van rugpijn, hoofdpijn en geïrriteerde ogen door het staren naar het computerscherm. Een gokverslaving kan leiden tot financiële problemen. Een eetverslaving kan leiden tot overgewicht en algemene gezondheidsklachten. Veel gedragsverslavingen resulteren in een sociaal isolement. Dit betekent dat vrienden en familie de verslaafde steeds minder zien waardoor de verslaafde vereenzaamt. Het sociale leven zet de verslaafde aan de kant om de handeling maar uit te kunnen voeren (zoals gamen of eten).