Wat zijn problemen met intimiteit en seksualiteit?

Tijdens seks doorloopt je lichaam een aantal fasen: verlangen, opwinding en orgasme. Het verlangen naar seks ontstaat in de hersenen, we noemen het ook wel libido, lustgevoel of ‘zin hebben’. Lichamelijk blijkt seksuele opwinding vooral uit veranderingen in de doorstroming van je bloed. Een orgasme is lichamelijk, maar het orgasmegevoel ervaar je in de hersenen.  

Wanneer je hersenen ontregeld raken door een hersenaandoening, kan dit ook leiden tot allerlei problemen rondom intimiteit en seks, zowel in verlangen, opwinding als orgasme. 

Sommige mensen raken hun remmingen en invoelend vermogen kwijt. Dit kan grote gevolgen hebben, bijvoorbeeld door ongeremd gedrag. Denk aan het constant seks willen, geen rekening houden met de partner, het hebben van meerdere seksuele relaties, zonder dat de partner dit weet.

Soms kan ongeremdheid ook leiden tot agressie. Patiënten kunnen zich soms heel goed voordoen naar de buitenwereld, waardoor de partner die mishandeld wordt vaak niet wordt geloofd en heel alleen komt te staan. Deze vangt dan alle klappen (soms letterlijk) alleen op. 

Kenmerken van problemen met intimiteit en seksualiteit

  • Minder zin in seks: dit is het meest voorkomende gevolg. Vaak door vermoeidheid en gebrek aan initiatief.
  • Problemen bij opwinding: vaak is door de hersenaandoening de opwinding verstoord. Dit is vaak een gevolg van angst en onzekerheid.
  • Lichamelijke handicaps: vaak is seks op de vertrouwde manier niet meer mogelijk. Soms is bijvoorbeeld de gevoeligheid van de huid verdwenen.
  • Oversekst zijn: te pas en te onpas willen vrijen, mensen lastig vallen. Door de hersenaandoening kan je karakter veranderen, je kunt je controle verliezen en je kunt veel impulsiever reageren.
  • Last van bijwerking van medicijnen: geneesmiddelen ten behoeve van een hersenaandoening hebben vaak bijwerkingen die leiden tot veranderingen van seksueel verlangen, opwinding of orgasme.
  • Minder zin in seks: dit is het meest voorkomende gevolg. Vaak door vermoeidheid en gebrek aan initiatief.
  • Problemen bij opwinding: vaak is door de hersenaandoening de opwinding verstoord. Dit is vaak een gevolg van angst en onzekerheid.
  • Lichamelijke handicaps: vaak is seks op de vertrouwde manier niet meer mogelijk. Soms is bijvoorbeeld de gevoeligheid van de huid verdwenen.
  • Oversekst zijn: te pas en te onpas willen vrijen, mensen lastig vallen. Door de hersenaandoening kan je karakter veranderen, je kunt je controle verliezen en je kunt veel impulsiever reageren.
  • Last van bijwerking van medicijnen: geneesmiddelen ten behoeve van een hersenaandoening hebben vaak bijwerkingen die leiden tot veranderingen van seksueel verlangen, opwinding of orgasme.

Impact van problemen met intimiteit en seksualiteit

  • Iets begrijpen

    Bij seksuele problemen is het soms moeilijk elkaar te begrijpen, door onwennigheid, maar ook door je hersenaandoening.

  • Jezelf verplaatsen

    Lichamelijk kunnen er grenzen zijn aan je seksuele bewegingen.

  • Jezelf verzorgen

    Ook op het gebied van seksualiteit is het verzorgen van jezelf soms een probleem.

  • Omgaan met anderen

    Seksualiteit met een hersenaandoening kan betekenen dat je nieuwe manieren moet vinden met je partner om samen intiem te zijn en seks te hebben.

  • Meedoen aan de wereld

    Seks is voor veel mensen belangrijk. Vaak kun je met wat aanpassing en creativiteit ook na een hersenaandoening nog seksueel actief blijven.

Bij seksuele problemen is het soms moeilijk elkaar te begrijpen, door onwennigheid, maar ook door je hersenaandoening.

Lichamelijk kunnen er grenzen zijn aan je seksuele bewegingen.

Ook op het gebied van seksualiteit is het verzorgen van jezelf soms een probleem.

Seksualiteit met een hersenaandoening kan betekenen dat je nieuwe manieren moet vinden met je partner om samen intiem te zijn en seks te hebben.

Seks is voor veel mensen belangrijk. Vaak kun je met wat aanpassing en creativiteit ook na een hersenaandoening nog seksueel actief blijven.

Oorzaak in de hersenen

Een hersenaandoening kan op drie manieren leiden tot verstoring van intimiteit en seksualiteit.

  • Biologische oorzaken

    Een hersenaandoening leidt tot verschillende biologische problemen. Verbindingen tussen hersendelen gaan verloren, signalen van de hersenen naar de rest van het lichaam komen niet meer goed door, informatie wordt niet meer goed verwerkt, zintuigen geven prikkels niet meer goed door of spieren worden niet meer goed aangestuurd.

    Een hersenaandoening kan ook leiden tot handicaps in denken, leren en geheugen, emoties en karakter. Ook lichamelijk kun je veranderen, als je door een beroerte bijvoorbeeld halfzijdig verlamd bent geraakt.

    Al deze biologische veranderingen kunnen je seksualiteit beïnvloeden. De zin in seks kan verdwijnen, het wordt moeilijk een erectie te krijgen of het lukt niet meer om klaar te komen.

    Door traumatisch hersenletsel maar ook door bepaalde vormen van dementie kan iemand het invoelend vermogen verliezen en minder remmingen hebben.

  • Psychologische oorzaken

    Na een hersenaandoening beïnvloeden je gevoelens ook je zelfbeeld. Je kunt je onzeker voelen, depressief, angstig, of met weinig zelfvertrouwen, boos, schuldig, met schaamte en afhankelijk. Deze gevoelens werken ook op je seksualiteit. Er is minder seksuele spontaniteit dan voor de hersenaandoening.

    Ook kan je bang zijn om te mislukken of angst hebben voor een ‘ongelukje’ bij het vrijen.

  • Sociale oorzaken

    Een hersenaandoening heeft grote invloed op je contacten met andere mensen. Gevoelens over en weer veranderen als je relatie niet meer evenwichtig is doordat de een mantelzorger is geworden en de ander patiënt. Je relatie met je partner kan onder druk komen te staan. In je relatie speelt afhankelijkheid en bezorgdheid nu ook een rol. Waar het seksuele rolpatroon eerst vast lag is die nu veranderd. De vraag is of in hoeverre jijzelf en je partner in staat zijn dit te accepteren.

    Bij jongeren kan een hersenaandoening betekenen dat hun seksuele ontwikkeling door de hersenaandoening niet op normale manier verloopt.

Biologische oorzaken

Een hersenaandoening leidt tot verschillende biologische problemen. Verbindingen tussen hersendelen gaan verloren, signalen van de hersenen naar de rest van het lichaam komen niet meer goed door, informatie wordt niet meer goed verwerkt, zintuigen geven prikkels niet meer goed door of spieren worden niet meer goed aangestuurd.

Een hersenaandoening kan ook leiden tot handicaps in denken, leren en geheugen, emoties en karakter. Ook lichamelijk kun je veranderen, als je door een beroerte bijvoorbeeld halfzijdig verlamd bent geraakt.

Al deze biologische veranderingen kunnen je seksualiteit beïnvloeden. De zin in seks kan verdwijnen, het wordt moeilijk een erectie te krijgen of het lukt niet meer om klaar te komen.

Door traumatisch hersenletsel maar ook door bepaalde vormen van dementie kan iemand het invoelend vermogen verliezen en minder remmingen hebben.

Psychologische oorzaken

Na een hersenaandoening beïnvloeden je gevoelens ook je zelfbeeld. Je kunt je onzeker voelen, depressief, angstig, of met weinig zelfvertrouwen, boos, schuldig, met schaamte en afhankelijk. Deze gevoelens werken ook op je seksualiteit. Er is minder seksuele spontaniteit dan voor de hersenaandoening.

Ook kan je bang zijn om te mislukken of angst hebben voor een ‘ongelukje’ bij het vrijen.

Sociale oorzaken

Een hersenaandoening heeft grote invloed op je contacten met andere mensen. Gevoelens over en weer veranderen als je relatie niet meer evenwichtig is doordat de een mantelzorger is geworden en de ander patiënt. Je relatie met je partner kan onder druk komen te staan. In je relatie speelt afhankelijkheid en bezorgdheid nu ook een rol. Waar het seksuele rolpatroon eerst vast lag is die nu veranderd. De vraag is of in hoeverre jijzelf en je partner in staat zijn dit te accepteren.

Bij jongeren kan een hersenaandoening betekenen dat hun seksuele ontwikkeling door de hersenaandoening niet op normale manier verloopt.

Aandoeningen die leiden tot problemen met intimiteit en seksualiteit

Veel aandoeningen kunnen leiden tot problemen met intimiteit en seksualiteit. Enkele voorbeelden zijn:

Tips voor mensen met problemen met intimiteit en seksualiteit

  • Pak seksuele problemen aan, ze lossen zich niet vanzelf op. Door een hersenaandoening is de vanzelfsprekendheid in het hele leven weg. Op allerlei gebieden moet je nieuwe maatregelen nemen en aanpassingen bedenken. Dat geldt ook voor je seksuele leven.  
  • Houd ruimte vrij voor seks. Ook al is de spontaniteit er voorlopig vanaf, seks is voor velen een belangrijk onderdeel van het leven. Seksualiteit verhoogt de kwaliteit van leven, het biedt intimiteit, ontspanning, verbondenheid en troost. Ga samen op zoek naar wat er wél werkt voor jou en je partner. 
  • Denk na over seksuele hulpmiddelen. Hulpmiddelen kunnen je opwinding vergroten (een erectie stimuleren, vochtigheid vergroten), het vrijen makkelijker of prettiger maken of een orgasme dichterbij brengen.  
  • Maak elkaar duidelijk wat je seksuele gevoelens, wensen en zorgen zijn. Daarmee schep je de voorwaarden waaronder je samen met je partner naar nieuwe mogelijkheden kunt zoeken. 
  • Ontdek opnieuw elkaars lichaam. Welke plekken geven een prettig gevoel als ze gestreeld of gezoend worden? Van oorlel tot billen, van mond tot voeten, van kruintje tot tepels, elk lichaamsdeel kan een erogene zone zijn waardoor je kunt genieten van streling. Vertel elkaar wat je fijn vindt. 
  • Probeer eens een andere houding als klassiek niet meer kan. Verdiep je eens in andere mogelijkheden. Je kunt als man op je rug liggen en je vrouw kan op je komen zitten of liggen. Of je kunt beiden opzij gaan liggen als ‘lepeltjes’; ga als man daarbij achter je vrouw liggen. Of je gaat als man zitten en je vrouw komt op schoot zitten met het gezicht naar je toe.  
  • Breng elkaar met hand of de mond tot opwinding en orgasme. Dit kan een alternatief zijn als klassieke seks niet meer mogelijk is of als onprettig wordt ervaren. Ook kan het heel opwindend zijn te zien hoe je partner zichzelf stimuleert en tot een orgasme brengt. 
  • Niet alleen ’s avonds en in bed. Het kan zijn dat vanwege moeheid het beter is om ‘s morgens of ‘s middags te vrijen. Je kunt ook vrijen op de bank of op een stoel in de huiskamer, in plaats van in je bed. 
  • Doe er iets voor. Laat je seksleven niet leiden door het motto ‘spontaan of anders maar niet’. Maak er werk van, zet het desnoods in de agenda van jezelf en je partner. 
  • Sta jezelf toe actief seksuele prikkels op te zoeken. Denk aan muziek, plaatjes, verhaaltjes, lingerie, video’s. Schep de juiste sfeer om jezelf in de stemming te brengen. 
  • Denk aan fijne seks en gebruik je fantasie. Zoals remmende gedachten de seksuele opwinding kunnen verstoren, zijn er ook gedachten die de opwinding kunnen bevorderen. Je hoeft je daarvoor niet te schamen.  
  • Bespreek bijwerkingen van medicijnen. Praten over seksualiteit is voor patiënten vaak moeilijk. Maar ook veel artsen vinden het niet makkelijk om een professioneel gesprek te beginnen over seksuele problemen, al weten ze dat medicatie seksuele bijwerkingen kan hebben. Als de invloed van de medicijnen een belemmering is voor een prettig seksueel leven, overwin dan je schaamte en bespreek het met de arts die jou de medicijnen voorschrijft. Vraag je partner mee en bespreek het samen met je arts.

Tips voor naasten

  • Alle tips hierboven voor je partner gelden ook voor jou. 
  • Zorg goed voor jezelf. Geef op tijd je grenzen aan, ook op seksueel gebied. Vraag eventueel je huisarts om hulp.
  • Zoek contact met lotgenoten.
  • Stimuleer je naaste om hulp te zoeken, schakel op tijd professionele hulp voor iemand in.
  • Blijf in gesprek over wat intimiteit voor jullie betekent.

Behandelen van problemen met intimiteit en seksualiteit

Om je verstoorde seksuele leven weer een nieuwe kans te geven, is het eerste wat je moet doen: erkennen dat er problemen zijn, aangeven dat je het anders wilt en dit delen met je partner. Verlangen naar intimiteit is niet iets om te negeren.

Bespreek met revalidatiepersoneel of met je arts welke problemen je ervaart. Je kunt bespreken hoe je klachten samenhangen met de hersenaandoening en bekijken welke mogelijkheden er zijn op het gebied van medicijnen, hulpmiddelen of behandeling.

Als je er samen met je partner niet uitkomt, kun je ook de hulp inroepen van een medisch seksuoloog. Deze hulpverleners zijn erin gespecialiseerd om samen met jou en je partner seksuele problemen te analyseren en naar oplossingen te zoeken.