Wat zijn geheugenproblemen?

  • Geheugenproblemen door een hersenaandoening

    Iedereen heeft weleens problemen met z’n geheugen. Maar mensen met een hersenaandoening kunnen veel meer geheugenklachten ervaren dan vóór hun aandoening.

    Bij een aandoening die plotseling ontstaat, zoals een beroerte of traumatisch hersenletsel, is het meestal moeilijk om nieuwe informatie op te slaan in het geheugen. Het ophalen van de informatie uit het geheugen gaat ook vaak wat trager en moeilijker.

    Informatie wordt vaak ook trager verwerkt. Als je het tempo niet kan bijhouden en daardoor informatie mist, lukt het ook niet om alles te onthouden. En als je niet alle informatie hebt kunnen verwerken, is het ook moeilijk om te bepalen wat belangrijk is en wat niet.

  • Gebrek aan vertrouwen in je geheugen

    Vergeetachtigheid kan ook zonder aandoening een probleem worden. Als je vergeetachtig bent, kun je daarover bezorgd raken. Je kunt ook angstig worden of onzeker over je toekomst in werk of gezin. Ouderen kunnen bang worden om dement te raken.

    Het gevolg is een verlies aan zelfvertrouwen in het eigen geheugen. Je gaat alleen nog letten op je geheugenmissers. Je praat jezelf omlaag (‘dat onthoud ik toch niet’) of je zet jezelf juist teveel onder druk (‘dit moet ik toch weten’). Door deze druk kan het nog moeilijker worden om je dingen te herinneren. Zo heeft het een nadelig effect op je geheugen.

    In werkelijkheid vergeten we allemaal meer bij het ouder worden. Door ouderdom neemt de snelheid af waarmee de hersenen informatie kunnen verwerken. Ook het bewaren van nieuwe informatie en het terugzoeken van oude informatie gaat moeilijker.

Geheugenproblemen door een hersenaandoening

Iedereen heeft weleens problemen met z’n geheugen. Maar mensen met een hersenaandoening kunnen veel meer geheugenklachten ervaren dan vóór hun aandoening.

Bij een aandoening die plotseling ontstaat, zoals een beroerte of traumatisch hersenletsel, is het meestal moeilijk om nieuwe informatie op te slaan in het geheugen. Het ophalen van de informatie uit het geheugen gaat ook vaak wat trager en moeilijker.

Informatie wordt vaak ook trager verwerkt. Als je het tempo niet kan bijhouden en daardoor informatie mist, lukt het ook niet om alles te onthouden. En als je niet alle informatie hebt kunnen verwerken, is het ook moeilijk om te bepalen wat belangrijk is en wat niet.

Gebrek aan vertrouwen in je geheugen

Vergeetachtigheid kan ook zonder aandoening een probleem worden. Als je vergeetachtig bent, kun je daarover bezorgd raken. Je kunt ook angstig worden of onzeker over je toekomst in werk of gezin. Ouderen kunnen bang worden om dement te raken.

Het gevolg is een verlies aan zelfvertrouwen in het eigen geheugen. Je gaat alleen nog letten op je geheugenmissers. Je praat jezelf omlaag (‘dat onthoud ik toch niet’) of je zet jezelf juist teveel onder druk (‘dit moet ik toch weten’). Door deze druk kan het nog moeilijker worden om je dingen te herinneren. Zo heeft het een nadelig effect op je geheugen.

In werkelijkheid vergeten we allemaal meer bij het ouder worden. Door ouderdom neemt de snelheid af waarmee de hersenen informatie kunnen verwerken. Ook het bewaren van nieuwe informatie en het terugzoeken van oude informatie gaat moeilijker.

Kenmerken geheugenproblemen

Door een hersenaandoening kun je last krijgen van een optelsom aan geheugenproblemen:

Vergeetachtig kan iedereen zijn. Maar als je een hersenaandoening hebt kunnen de problemen zo ernstig zijn dat je je dagelijkse leven moet aanpassen. De geheugenproblemen dwingen je om je activiteiten en je leven aan te passen.

Impact van geheugenproblemen

Geheugenproblemen na een hersenaandoening hebben soms een grote impact op je leven.

  • Iets begrijpen

    Met ernstige geheugenproblemen kun je nieuwe informatie soms moeilijker bewaren. Vaak hangen problemen met je geheugen samen met andere problemen zoals minder snel begrijpen en sneller afgeleid zijn.

  • Jezelf verplaatsen

    Geheugenproblemen hebben vaak te maken met je ‘werkgeheugen’ waarmee je dagelijks beslissingen neemt. Dat heeft zeker ook invloed op je mogelijkheden om je te verplaatsen. Sommige mensen mogen door hun hersenaandoening geen auto meer rijden.

  • Jezelf verzorgen

    Vergeetachtigheid raakt ook je eigen verzorging.  Door vergeetachtigheid kun je jezelf verwaarlozen. Je vergeet je tanden te poetsen, of te eten.  Ook depressieve klachten en somberheid maken het vaak nog moeilijker om voor jezelf zorgen.

  • Omgaan met anderen

    Als je problemen hebt met je geheugen, kan het contact met anderen soms lastig zijn. Bijvoorbeeld als je een verhaal vertelt aan iemand en te horen krijgt dat je dit verhaal al aan hem hebt verteld. Dan word je vanzelf onzeker.

  • Dagelijkse activiteiten

    Een geheugen dat minder werkt leidt tot allerlei praktische problemen. Met ernstige geheugenproblemen zit er meestal maar één ding op: leren omgaan met de handicaps. Dat betekent de dagelijkse dingen anders aanpakken.

  • Meedoen aan de wereld

    Ernstige geheugenproblemen staan meedoen aan de wereld vaak in de weg. Als je je afspraken vergeet of de naam van iemand niet meer weet is contact met anderen lastig voor je. Hierdoor kunnen je sociale activiteiten afnemen en raak je makkelijker in een isolement. 

Met ernstige geheugenproblemen kun je nieuwe informatie soms moeilijker bewaren. Vaak hangen problemen met je geheugen samen met andere problemen zoals minder snel begrijpen en sneller afgeleid zijn.

Geheugenproblemen hebben vaak te maken met je ‘werkgeheugen’ waarmee je dagelijks beslissingen neemt. Dat heeft zeker ook invloed op je mogelijkheden om je te verplaatsen. Sommige mensen mogen door hun hersenaandoening geen auto meer rijden.

Vergeetachtigheid raakt ook je eigen verzorging.  Door vergeetachtigheid kun je jezelf verwaarlozen. Je vergeet je tanden te poetsen, of te eten.  Ook depressieve klachten en somberheid maken het vaak nog moeilijker om voor jezelf zorgen.

Als je problemen hebt met je geheugen, kan het contact met anderen soms lastig zijn. Bijvoorbeeld als je een verhaal vertelt aan iemand en te horen krijgt dat je dit verhaal al aan hem hebt verteld. Dan word je vanzelf onzeker.

Een geheugen dat minder werkt leidt tot allerlei praktische problemen. Met ernstige geheugenproblemen zit er meestal maar één ding op: leren omgaan met de handicaps. Dat betekent de dagelijkse dingen anders aanpakken.

Ernstige geheugenproblemen staan meedoen aan de wereld vaak in de weg. Als je je afspraken vergeet of de naam van iemand niet meer weet is contact met anderen lastig voor je. Hierdoor kunnen je sociale activiteiten afnemen en raak je makkelijker in een isolement. 

Oorzaak in de hersenen

Gewone geheugenproblemen zijn vaak tijdelijk en kunnen worden veroorzaakt door spanningen, drukte, depressie, somberheid, narcose of ouderdom. Maar geheugenproblemen kunnen ook het gevolg zijn van een hersenaandoening. 

Voor je dagelijks leven gebruik je verschillende soorten geheugens: het kortetermijngeheugen en het langetermijngeheugen zijn de bekendste soorten. In het kortetermijngeheugen sla je informatie voor een korte periode op. Zoals het onthouden van een telefoonnummer. In het langetermijngeheugen sla je informatie voor een langere periode op. Zoals de herinnering aan wat je gisteren hebt gegeten, of de naam van je middelbare school.

Het geheugen ligt niet op één plek in de hersenen. Er zijn verschillende hersengebieden bij betrokken. Bijvoorbeeld de ‘hippocampus’. Deze speelt een rol bij het opslaan van nieuwe informatie.

Bij geheugenproblemen als gevolg van een hersenaandoening kan er sprake zijn van anterograde of retrograde geheugenproblemen (ook wel: amnesie).

  • Anterograde amnesie: Hierbij heb je moeite met het aanmaken van nieuwe herinneringen. Dingen van vroeger kun je je nog goed herinneren.
  • Retrograde amnesie: Hierbij heb je moeite met het ophalen van oude herinneringen. Je kunt wel nieuwe herinneringen aanmaken. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen na hersenletsel.

De mate en locatie van de schade in de hersenen bepaalt welke en hoeveel geheugenproblemen je ervaart. Daarnaast kunnen overprikkeling, een vertraagde snelheid van informatieverwerking, aandachtsproblemen en vermoeidheid de werking van je geheugen verslechteren. Zo lijkt het alsof je geheugen niet meer werkt, terwijl de oorzaak ergens anders ligt.

Aandoeningen die leiden tot geheugenproblemen

Hersenaandoeningen die vaak leiden tot ernstige geheugenproblemen zijn:

Kaartje | Geheugen

Maakt u zich zorgen over uw geheugen? Dit kaartje biedt in één oogopslag beknopte informatie over het geheugen en over wat te doen bij zorgen over het eigen geheugen. Prijs: gratis (verzendkosten post € 1,50)
Ontvang per e-mail
Ontvang via de post

Tips voor mensen met geheugenproblemen

Help je geheugen met geheugensteuntjes

Begin hieronder met een paar tips die je in veel verschillende situaties kunt gebruiken. Heb geduld en benadruk vooral als er iets goed gaat. Je zult merken dat je er steeds handiger in wordt. 

Er zijn interne geheugensteuntjes, waarbij je alleen je hersenen gebruikt. En er zijn externe slimme hulpmiddelen die je kunt gebruiken.

Lees de geheugensteuntjes die je kunnen helpen om informatie beter te onthouden. Ook je omgeving kan deze tips gebruiken om je hierbij te ondersteunen.

Externe geheugensteuntjes  

  • Maak lijstjes van dingen die je moet doen of wilt onthouden. 
  • Gebruik een agenda of een kalender voor belangrijke data en gebeurtenissen.
  • Gebruik een alarm in je telefoon of je horloge als herinnering.
  • Vraag iemand anders om je aan dingen te helpen herinneren.
  • Leg je spullen op een vaste of opvallende plek.
  • Leer jezelf vaste gewoontes aan.

Het is handig om met jezelf de volgende regels af te spreken:

  • Zorg dat er een notitieblok of agenda op een vaste plek ligt met een pen in de buurt.
  • Schrijf afspraken of taken direct op.
  • Schrijf altijd de vijf W’s op: 
    -Wanneer: op welk tijdstip heb je een afspraak of wil je iets doen? 
    -Wat: wat ga je doen?
    -Wie: met wie heb je afgesproken?
    -Waar: waar ga je dat doen?
    -Waarom: Wat is ook al weer het doel van deze afspraak of taak?
  • Bedenk wanneer je bepaalde taken wilt uitvoeren en streep ze door als je ze gedaan hebt. Dat geeft een goed gevoel.
  • Kijk op vaste momenten in je agenda, kalender of notitieblok; controleer of je alles hebt gedaan en verschuif dingen die je niet hebt gedaan naar een ander moment.
  • Neem altijd pen en papier, of je telefoon mee als je weggaat.
  • Zorg dat elektronische agenda’s, zoals in je telefoon, altijd opgeladen zijn en zet ze ook niet uit.
  • Schrijf eventueel per dag op wat je gedaan hebt of met wie je gesproken hebt, bij voorkeur op een vast tijdstip aan het eind van de dag. Korte aantekeningen en steekwoorden zijn voldoende. 
    Lees deze korte aantekeningen regelmatig terug en probeer het je weer voor de geest te halen.

Interne geheugensteuntjes

  • Geef dingen waar je mee bezig bent of die je moet onthouden echte aandacht. Laat je daarbij niet afleiden. 
  • Zorg voor een rustige omgeving, maak je hoofd leeg met externe geheugensteuntjes en richt je volledig op je bezigheid.
  • Als je een aantal dingen wilt onthouden, probeer hier dan orde in aan te brengen. Probeer bij veel informatie hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden. Breng structuur aan in de informatie. Als je boodschappen gaat doen, kun je de boodschappen bijvoorbeeld onthouden in soorten, zoals groente, fruit, en dergelijke.
  • Concentreer je op de informatie die je wilt onthouden en herhaal deze. Herhaal iets een paar keer zodat je het in je werkgeheugen opslaat. Herhaal informatie op latere tijdstippen nog een keer, in verschillende situaties om het langer te onthouden. Dit kan door letterlijk te herhalen in je hoofd. Maar je kunt ook dingen voor jezelf samenvatten, terug lezen of iets hardop herhalen in een gesprek. Het helpt je onthouden.
  • Breng wat je hoort of leest in verband met iets dat je al weet. Als je iets nieuws hoort of leest, komen er vanzelf allerlei associaties of verbanden naar boven. Ga actief op zoek gaan naar de verbanden die je helpen om de nieuwe informatie beter te onthouden.
  • Probeer vooruit of terug te kijken. Neem alvast maatregelen om je ergens op voor te bereiden. Zet bijvoorbeeld een paraplu klaar als er regen is voorspeld. Zorg in gedachten -of in het echt- voor een herkenningspunt als je iets niet moet vergeten.
  • Ben je even iets vergeten? Ga dan bijvoorbeeld in gedachten terug naar het moment waarop je nog wist wat je moest onthouden.
  • Gebruik je verbeelding. Vorm een visueel beeld bij de dingen die je hoort en ziet: dat is een goede steun voor het geheugen. Visualiseer bijvoorbeeld de route door de supermarkt. Bij het onthouden van namen: koppel de naam aan een gezicht of aan een bepaald beeld van iets of iemand.
  • Gebruik ezelsbruggetjes, waarbij je iets dat je moet onthouden koppelt aan iets dat je makkelijk kunt onthouden of dat je al kent. Zet bijvoorbeeld je pincode om in letters die samen een woord vormen.
  • Ezelsbruggetjes combineren vaak tips: ordenen, verband leggen en visualiseren. Heb je jezelf eenmaal een ezelsbruggetje eigen gemaakt, dan raak je het bijna niet meer kwijt.

Tips voor naasten

  • Kijk naar wat er wél goed gaat: door vooral aandacht te hebben voor de dingen die goed gaan bouw je samen vertrouwen op.
  • Bied steun, laat zien dat je het begrijpt en wees flexibel.
  • Word niet boos om vergeetachtigheid, vermoeidheid en prikkelbaarheid, dit zijn symptomen van een hersenaandoening.
  • Zoek contact met lotgenoten.
  • Stimuleer je naaste om hulp te zoeken, schakel op tijd professionele hulp voor iemand in.
  • Vraag of, en zo ja hoe je kunt helpen.
  • Help iemand herinneren zijn medicijnen te gebruiken.
  • Help iemand herinneren wanneer zijn therapie is.

Behandelen van geheugenproblemen

Een verminderd geheugen is helaas niet te herstellen in die zin dat het weer op de ‘oude manier’ gaat werken. Bij geheugenproblemen kun je wel leren op een andere, meer bewuste manier informatie op te nemen en deze weer op te diepen. Voorwaarde voor zaken goed onthouden is dat je er extra aandacht en energie aan besteedt.

Bij geheugenproblemen vergeet je bijvoorbeeld afspraken of heb je moeite met het begrijpen en onthouden van instructies. De behandeling hiervoor bestaat uit:

  • Het jezelf aanleren van geheugenstrategieën zoals het maken van een checklist met soorten.
  • Het trainen van specifieke vaardigheden in situaties die voorkomen in je dagelijks leven. 
  • De inzet van technische hulpmiddelen, zoals een systeem waarbij gas en licht automatisch uitgaan als je je woning verlaat.