Wat is vermoeidheid?

Iedereen heeft wel eens last van vermoeidheid. Maar mensen met een hersenaandoening kunnen veel meer vermoeidheid ervaren dan vóór hun aandoening.

Vermoeidheid is moeilijk te vergelijken. Iedereen voelt en ervaart het anders. Na hersenletsel kun je je anders moe voelen dan vroeger.

Voor normale vermoeidheid is meestal een duidelijke reden. Je heb niet goed geslapen, je bent druk bezig geweest of je hebt flink gesport of hard gewerkt.

Vermoeidheid door een hersenaandoening heeft een andere oorzaak. Je wordt sneller moe bij activiteiten, je hebt langer tijd nodig om te herstellen. Je vermoeidheid remt je in je dagelijkse activiteiten. Slaap laat de vermoeidheid niet helemaal verdwijnen: ook al slaap je veel, je kunt je nog de hele tijd moe voelen.

Kaartje | Vermoeidheid

Naar schatting krijgt meer dan de helft van de mensen met een hersenaandoening met vermoeidheid te maken. De impact van vermoeidheid op dagelijkse bezigheden zoals werk en hobby’s is groot. Niet alleen voor de patiënt,…
Ontvang per e-mail
Ontvang via de post

Kenmerken vermoeidheid

Veel mensen met een hersenaandoening zeggen dat ze pas laat merken dat ze moe zijn. Pas als je klaar bent met je activiteiten, of wanneer je al heel erg moe bent. En dan is dat eigenlijk te laat.

Soms heeft je partner of je omgeving dan al wel andere symptomen opgemerkt. Als je die kenmerken tijdig herkent en dan rust neemt, kun je voorkomen dat je vermoeidheid toeneemt. Veel voorkomende kenmerken die kunnen verergeren met toenemende vermoeidheid:

  • Hoofdpijn, vaak aangegeven als een knellende band rondom het (voor)hoofd.
  • Verhoogde prikkelbaarheid, sneller uitvallen, eerder boos worden.
  • Concentratie- en geheugenproblemen, gauw afgeleid zijn, zich minder goed kunnen concentreren op taken, en daardoor vaak minder goed kunnen onthouden.
  • Minder kunnen verdragen: minder goed tegen geluid, drukte en/of licht kunnen. Al deze prikkels komen te ‘hard’ binnen.
  • Somberheid of spanning.
  • Hoofdpijn, vaak aangegeven als een knellende band rondom het (voor)hoofd.
  • Verhoogde prikkelbaarheid, sneller uitvallen, eerder boos worden.
  • Concentratie- en geheugenproblemen, gauw afgeleid zijn, zich minder goed kunnen concentreren op taken, en daardoor vaak minder goed kunnen onthouden.
  • Minder kunnen verdragen: minder goed tegen geluid, drukte en/of licht kunnen. Al deze prikkels komen te ‘hard’ binnen.
  • Somberheid of spanning.

De impact van vermoeidheid

De impact van vermoeidheid op het dagelijks leven is groot. Je kunt dit aan verschillende dingen merken:

  • Iets begrijpen

    Door vermoeidheid kun je soms het tempo van gewone alledaagse dingen niet meer bijbenen. Je merkt bijvoorbeeld dat je ook trager bent in het verwerken van informatie. Bijvoorbeeld doordat gesprekken met meerdere mensen lastiger te volgen zijn. Maar trager betekent niet dommer. Je hebt meer tijd nodig dan je gewend was.

  • Jezelf verplaatsen

    Sommige mensen mogen door hun hersenaandoening geen auto meer rijden. Dat betekent dan ook dat het voor hen minder makkelijk is om zichzelf te verplaatsen. En dat het meer energie kost. Door je vermoeidheid kan het zo zijn dat je te weinig energie hebt om nog (veilig) te lopen of te fietsen, of dat het lastig wordt om met het openbaar vervoer te reizen.

  • Jezelf verzorgen

    Door vermoeidheid heb je eigenlijk voortdurend veel ‘aan je hoofd’. En dat gaat snel ten koste van iets anders. Voor jezelf zorgen kost meer tijd en moeite dan voorheen.

  • Omgaan met anderen

    Andere mensen kunnen aan de buitenkant niet zien wat er aan de binnenkant bij jou speelt als je last hebt van ernstige vermoeidheid. Vaak heb je minder energie om naar anderen te luisteren. Soms merk je ook dat je ook minder interesse hebt in anderen.

  • Dagelijkse activiteiten

    Met ernstige vermoeidheid is het moeilijk je goed te concentreren. Je kunt minder lang werken of studeren. Je zult je dagelijkse activiteiten anders moeten inrichten. Korter, in een rustiger omgeving, één ding tegelijk bijvoorbeeld.

  • Meedoen aan de wereld

    Juist omdat je informatie trager verwerkt en je sociale activiteiten kunnen afnemen raak je makkelijker in een isolement. Ongemerkt ga je steeds minder deelnemen aan je omgeving, zoals de wereld van je collega’s.

Door vermoeidheid kun je soms het tempo van gewone alledaagse dingen niet meer bijbenen. Je merkt bijvoorbeeld dat je ook trager bent in het verwerken van informatie. Bijvoorbeeld doordat gesprekken met meerdere mensen lastiger te volgen zijn. Maar trager betekent niet dommer. Je hebt meer tijd nodig dan je gewend was.

Sommige mensen mogen door hun hersenaandoening geen auto meer rijden. Dat betekent dan ook dat het voor hen minder makkelijk is om zichzelf te verplaatsen. En dat het meer energie kost. Door je vermoeidheid kan het zo zijn dat je te weinig energie hebt om nog (veilig) te lopen of te fietsen, of dat het lastig wordt om met het openbaar vervoer te reizen.

Door vermoeidheid heb je eigenlijk voortdurend veel ‘aan je hoofd’. En dat gaat snel ten koste van iets anders. Voor jezelf zorgen kost meer tijd en moeite dan voorheen.

Andere mensen kunnen aan de buitenkant niet zien wat er aan de binnenkant bij jou speelt als je last hebt van ernstige vermoeidheid. Vaak heb je minder energie om naar anderen te luisteren. Soms merk je ook dat je ook minder interesse hebt in anderen.

Met ernstige vermoeidheid is het moeilijk je goed te concentreren. Je kunt minder lang werken of studeren. Je zult je dagelijkse activiteiten anders moeten inrichten. Korter, in een rustiger omgeving, één ding tegelijk bijvoorbeeld.

Juist omdat je informatie trager verwerkt en je sociale activiteiten kunnen afnemen raak je makkelijker in een isolement. Ongemerkt ga je steeds minder deelnemen aan je omgeving, zoals de wereld van je collega’s.

Een hersenaandoening als oorzaak

Hoe het komt dat mensen met een hersenaandoening vaak sneller vermoeid worden, is niet precies bekend. Wel weten we dat de hersenen na een hersenaandoening minder efficiënt kunnen werken. Ze moeten harder werken om hetzelfde voor elkaar te krijgen. Daarom word je sneller moe en duurt het langer om te herstellen.

  • Schade aan specifieke hersengebieden

    In de kleine hersenen en hersenstam zijn er gebieden die invloed hebben op de hoeveelheid energie die je hebt. Bij letsel aan deze gebieden kan het dus gebeuren dat je je minder ‘bewust’ bent van je energie. Hierdoor kun je sneller moe zijn zonder dat je het in de gaten hebt.

  • Schade aan netwerken

    In de hersenen werken veel gebieden samen en is er veel communicatie in de netwerken. Schade aan deze netwerken kan ervoor zorgen dat gebieden veel minder efficiënt met elkaar kunnen samenwerken. Je hoeveelheid energie kan hierdoor minder worden.

  • Verstoring van de hormoonhuishouding

    Ziek zijn, hevige stress of het gebruik van bepaalde medicijnen bij een hersenaandoening kan je slaapritme verstoren. Je kunt je bijvoorbeeld vermoeid voelen, ook al heb je lang geslapen.

Schade aan specifieke hersengebieden

In de kleine hersenen en hersenstam zijn er gebieden die invloed hebben op de hoeveelheid energie die je hebt. Bij letsel aan deze gebieden kan het dus gebeuren dat je je minder ‘bewust’ bent van je energie. Hierdoor kun je sneller moe zijn zonder dat je het in de gaten hebt.

Schade aan netwerken

In de hersenen werken veel gebieden samen en is er veel communicatie in de netwerken. Schade aan deze netwerken kan ervoor zorgen dat gebieden veel minder efficiënt met elkaar kunnen samenwerken. Je hoeveelheid energie kan hierdoor minder worden.

Verstoring van de hormoonhuishouding

Ziek zijn, hevige stress of het gebruik van bepaalde medicijnen bij een hersenaandoening kan je slaapritme verstoren. Je kunt je bijvoorbeeld vermoeid voelen, ook al heb je lang geslapen.

  • Verstoring immuunsysteem

    In de hersenen zorgen bepaalde stoffen (cytokines) er meestal voor dat je je ziek gedraagt wanneer je ziek bent: je voelt je moe en zwak. Daardoor doe je rustig aan als je ziek bent en herstel je beter. Bij verschillende hersenaandoeningen zijn deze stoffen ook in het lichaam gevonden.

  • Aandachtsproblemen als oorzaak

    Na een hersenaandoening ontstaan er soms aandachtsproblemen die veel extra energie kosten. Je bent bijvoorbeeld je concentratie sneller kwijt. Of het is juist veel moeilijker geworden om van de ene taak over te schakelen naar een andere taak. Tijdens het koken tegelijkertijd ook een gesprek voeren, gaat niet meer. Daarnaast kan het zijn dat je je nog wel goed kan concentreren, maar (veel) minder lang dan voorheen. Waar je bijvoorbeeld eerst bijna een heel boek in een keer uit kon lezen, is de concentratie nu misschien na één bladzijde al weg.

  • Vertraging als oorzaak

    Door een vertraagde snelheid van informatieverwerking kost het meer energie om de dagelijkse dingen te doen. Met als resultaat: meer vermoeidheid.

Verstoring immuunsysteem

In de hersenen zorgen bepaalde stoffen (cytokines) er meestal voor dat je je ziek gedraagt wanneer je ziek bent: je voelt je moe en zwak. Daardoor doe je rustig aan als je ziek bent en herstel je beter. Bij verschillende hersenaandoeningen zijn deze stoffen ook in het lichaam gevonden.

Aandachtsproblemen als oorzaak

Na een hersenaandoening ontstaan er soms aandachtsproblemen die veel extra energie kosten. Je bent bijvoorbeeld je concentratie sneller kwijt. Of het is juist veel moeilijker geworden om van de ene taak over te schakelen naar een andere taak. Tijdens het koken tegelijkertijd ook een gesprek voeren, gaat niet meer. Daarnaast kan het zijn dat je je nog wel goed kan concentreren, maar (veel) minder lang dan voorheen. Waar je bijvoorbeeld eerst bijna een heel boek in een keer uit kon lezen, is de concentratie nu misschien na één bladzijde al weg.

Vertraging als oorzaak

Door een vertraagde snelheid van informatieverwerking kost het meer energie om de dagelijkse dingen te doen. Met als resultaat: meer vermoeidheid.

Aandoeningen die leiden tot ernstige vermoeidheid

Veel aandoeningen kunnen leiden tot vermoeidheid. Enkele voorbeelden zijn:

Tips voor mensen met ernstige vermoeidheid

  • Pauzeer. Gebruik pauzes tussen je activiteiten om te voorkomen dat de vermoeidheid hoog oploopt. Wissel inspanning af met ontspanning.
  • Kijk vooruit en maak een plan. Daarmee heb je een beter idee wat je te wachten staat en voel je je minder ‘overvallen’. Hiermee kun je je plan altijd nog aanpassen aan spontane activiteiten, zonder dat je gestresst raakt.
  • Doe één ding tegelijk. Combineren kost energie.
  • Ontspan. Door ontspanning verlaag je je stressniveau: dit is beter voor je gezondheid. Vóór je hersenaandoening was je gewend om je te ontspannen op een bepaalde manier. Dit kan nu te vermoeiend voor je zijn. Toch zijn er veel verschillende manieren om je te ontspannen, van wandelen tot een sportwedstrijd op tv kijken zonder geluid.
  • Beweeg. Met beweging voel je je beter. Door je aandoening ben je wellicht beperkt, maar kijk wat er wél kan en vraag gerust professionele hulp.
  • Goed slapen. Zorg voor een regelmatig dagnacht-ritme, zorg voor 45 minuten ontspanning voordat je gaat slapen. Verbeter de kwaliteit van je slaap door een gezonde leefstijl: gezonde voeding, genoeg beweging en geen alcohol of cafeïne voor het slapen gaan.
  • Leg je situatie uit aan je omgeving. Vertel je omgeving dat je last hebt van vermoeidheid. Laat weten dat je meer rustmomenten nodig hebt. Zo kan je omgeving hier rekening mee houden.
  • Vraag hulp uit je omgeving. Het is geen schande om hulp te vragen, er is immers veel veranderd. Als iets je niet lukt, zoek hulp en bewaar je energie voor leukere zaken. Hou er wel rekening mee dat anderen ook rustig ‘nee’ mogen zeggen. Ook zij moeten immers op hun energie letten.
  • Aarzel niet om professionele hulp te vragen. Raadpleeg een arts, psycholoog of thuishulp voor het ondersteunen van je herstel. Wees niet bang om ook heel praktische steun te vragen voor de dagelijkse gang van zaken.
  • Pauzeer. Gebruik pauzes tussen je activiteiten om te voorkomen dat de vermoeidheid hoog oploopt. Wissel inspanning af met ontspanning.
  • Kijk vooruit en maak een plan. Daarmee heb je een beter idee wat je te wachten staat en voel je je minder ‘overvallen’. Hiermee kun je je plan altijd nog aanpassen aan spontane activiteiten, zonder dat je gestresst raakt.
  • Doe één ding tegelijk. Combineren kost energie.
  • Ontspan. Door ontspanning verlaag je je stressniveau: dit is beter voor je gezondheid. Vóór je hersenaandoening was je gewend om je te ontspannen op een bepaalde manier. Dit kan nu te vermoeiend voor je zijn. Toch zijn er veel verschillende manieren om je te ontspannen, van wandelen tot een sportwedstrijd op tv kijken zonder geluid.
  • Beweeg. Met beweging voel je je beter. Door je aandoening ben je wellicht beperkt, maar kijk wat er wél kan en vraag gerust professionele hulp.
  • Goed slapen. Zorg voor een regelmatig dagnacht-ritme, zorg voor 45 minuten ontspanning voordat je gaat slapen. Verbeter de kwaliteit van je slaap door een gezonde leefstijl: gezonde voeding, genoeg beweging en geen alcohol of cafeïne voor het slapen gaan.
  • Leg je situatie uit aan je omgeving. Vertel je omgeving dat je last hebt van vermoeidheid. Laat weten dat je meer rustmomenten nodig hebt. Zo kan je omgeving hier rekening mee houden.
  • Vraag hulp uit je omgeving. Het is geen schande om hulp te vragen, er is immers veel veranderd. Als iets je niet lukt, zoek hulp en bewaar je energie voor leukere zaken. Hou er wel rekening mee dat anderen ook rustig ‘nee’ mogen zeggen. Ook zij moeten immers op hun energie letten.
  • Aarzel niet om professionele hulp te vragen. Raadpleeg een arts, psycholoog of thuishulp voor het ondersteunen van je herstel. Wees niet bang om ook heel praktische steun te vragen voor de dagelijkse gang van zaken.

Tips voor naasten

  • Kijk naar wat er wél goed gaat: door vooral aandacht te hebben voor de dingen die goed gaan bouw je samen vertrouwen op.
  • Bied steun, laat zien dat je het begrijpt en wees flexibel.
  • Word niet boos om vergeetachtigheid, vermoeidheid en prikkelbaarheid, dit zijn symptomen van een hersenaandoening.
  • Zoek contact met lotgenoten.
  • Stimuleer je naaste om hulp te zoeken, schakel op tijd professionele hulp voor iemand in.
  • Vraag of, en zo ja hoe je kunt helpen.
  • Zorg voor een dagelijks ritme: doe elke dag dezelfde taken samen. Probeer geen activiteiten te doen die je naaste vervelend vindt.

Behandelen van vermoeidheid

Er is geen behandeling om ernstige vermoeidheid helemaal te laten verdwijnen. Wel zijn er behandelingen die je helpen om beter om te gaan met je energie. Hierdoor heb je minder last van je vermoeidheid. De kunst is om een evenwicht te vinden. Het is belangrijk om twee valkuilen te vermijden:

  • Overbelasting

    Veel mensen wachten tot ze energie hebben en proberen dan zoveel mogelijk ‘uit de dag te halen’. Het gevolg is intense uitputting die opnieuw veel tijd kost. Zo ontstaan er hoge pieken en diepe dalen.

  • Onderbelasting

    Soms gaan mensen minder doen om vermoeidheid te voorkomen. Daardoor gaat je lichamelijke conditie echter verder achteruit, waardoor je bij inspanning eerder moe wordt. Je raakt in een spiraal omlaag.

Overbelasting

Veel mensen wachten tot ze energie hebben en proberen dan zoveel mogelijk ‘uit de dag te halen’. Het gevolg is intense uitputting die opnieuw veel tijd kost. Zo ontstaan er hoge pieken en diepe dalen.

Onderbelasting

Soms gaan mensen minder doen om vermoeidheid te voorkomen. Daardoor gaat je lichamelijke conditie echter verder achteruit, waardoor je bij inspanning eerder moe wordt. Je raakt in een spiraal omlaag.