Caroline van Heugten: “Het is belangrijk om de klacht overprikkeling serieus te nemen”

Even naar de supermarkt of een avondje uit eten: voor mensen met overprikkeling is dat niet vanzelfsprekend. Zij verwerken prikkels niet (meer) goed, waardoor ze veel meer prikkels ervaren dan normaal of meer moeite hebben om prikkels te verwerken. Caroline van Heugten, hoogleraar Klinische Neuropsychologie aan de Universiteit Maastricht, vertelt erover in de podcast Tussen je Oren. Wat zegt de wetenschap over overprikkeling?

“Eigenlijk weten we niet wat overprikkeling precies is,” aldus Caroline. “Sommige mensen ervaren overprikkeling als het gevoel dat prikkels harder binnenkomen dan normaal. Het licht lijkt feller, geluiden klinken harder. Maar dat is niet bij iedereen zo. Voor anderen voelt overprikkeling alsof ze te veel prikkels binnenkrijgen. Ze kunnen het onderscheid dan niet meer maken tussen relevante en niet-relevante prikkels.” 

Omdat overprikkeling zo’n breed begrip is, is wetenschappelijk onderzoek ernaar lastig. “De voertaal in de wetenschap is Engels. Het woord “overprikkeling” kunnen we niet in één woord vertalen. Dat maakt het zoeken in de internationale literatuur lastig. Maar ook al weten we niet precies wat het is, de klacht moet serieus genomen worden.”

Oorzaken van overprikkeling

Veel mensen met een hersenaandoening hebben last van overprikkeling. Bijvoorbeeld na een beroerte, of een klap tegen het hoofd. Maar ook mensen zonder een hersenaandoening kunnen weleens overprikkeld zijn. “Het kan ontstaan door een hersenbeschadiging. Maar ook door overbelasting van je brein, bijvoorbeeld na een drukke week. Een prikkel van iemand uit je gezin kan dan al net te veel zijn. Overprikkeling kan ook ontstaan nadat je in een omgeving met weinig prikkels bent geweest, zoals bij een lockdown. Op het moment dat er meer prikkels op je afkomen, moet je daar weer even aan wennen.”

Behandeling is maatwerk

Omdat de oorzaak van overprikkeling per persoon anders is, kan de oplossing ook verschillen. Caroline vindt het daarom belangrijk dat een behandeling op maat is. Hierbij moet goed gekeken worden naar het individu. “Het vermijden van prikkels is niet voor iedereen de oplossing. Voor sommige mensen is het juist goed om de hoeveelheid prikkels weer langzaam op te bouwen. Dat is echt maatwerk.”

Een breinvriendelijke samenleving

Caroline pleit voor een breinvriendelijke samenleving. “Veel gevolgen van een hersenaandoening, zoals overprikkeling, zijn aan de buitenkant niet zichtbaar. Dat leidt tot veel onbegrip. Het zou fijn zijn als iedereen in de maatschappij zich bewust is van de onzichtbare gevolgen en er rekening mee houdt.”

Beluister de podcast Tussen je oren

In de podcastserie Tussen je oren gaan we in gesprek met bekende en onbekende Nederlanders over de impact van onzichtbare gevolgen na een hersenaandoening. Hoe gaan ze hier mee om en welke onderzoeken en mogelijke behandelingen bestaan er voor o.a. onzichtbare gevolgen, zoals vermoeidheid en overprikkeling? Je hoort het allemaal in de podcastserie Tussen je oren op ons podcastkanaal Hoofdzaken.

Beluister de podcast